«رباعیّات» عمر خیام (۱۸۵۹) ترجمه‌ی ادوارد فیتزجرالد احتمالاً محبوب‌ترین کتاب شعری است که تاکنون به زبان انگلیسی منتشر شده است. اشعاری در باب تردید و تشکیک مذهبی سروده‌ی منجم‌ـ‌شاعر کلاسیک پارسی که با سنت‌های روزگارش عمیقاً سر ناسازگاری داشت. ترجمه‌ی فیتزجرالد در همان سال انتشارِ «در باب منشاء انواع» چارلز داروین به روشنای نشر رسید، و این دو کتاب در کنار هم فضای فکری بریتانیای اواخر عصر ویکتوریا را آینگی می‌کنند. از آن پس، بخش اعظم این اثر، در سنجش با حجم اندک‌اش، بیش از هر اثر دیگری ازجمله کتاب مقدس و آثار شکسپیر وارد زبان رایج روز شده است.

فیتزجرالد می‌پنداشت که در شعر خیام رفیقی شفیق یافته است، و رباعیاتِ او انگلیسیِ دوره‌ی پیشارافائلی را با پارسی به‌درستی و به‌طرز باشکوهی تلفیق می‌کند. این منظومه ترجمانِ روزی، از بام تا شام، در زندگی فرد متفننِ شکاک پرشوری است به نظمی تلخ‌ـ‌شیرین، و آکنده از آرزو، تحسّر، و دانشی که «انگشت نگارنده می‌نویسد و چون نوشت حرکت کرده پیش می‌رود و تو با همه‌ی تقدس و زیرکیِ خویش نمی‌توانی آن را افسون کنی که حتا نیم‌سطر را حذف کند و همه‌ی اشک‌های تو نیز یک کلمه از آن را فرو نخواهد شست».

دیک دیویس