اين تحقيق شامل فصول مهمي است که در تاريخ افکار، تأسيسات سياسي و اقتصادي جديد، و حرکت اجتماعي ايران در سده‌ي گذشته [نوزدهم]. پايه‌ي آن بر منابع منتشرنشده‌اي بنا گشته که به‌طور کلي مورد مطالعه‌ي منظمي قرار نگرفته، بلکه معمولاً شناخته‌نشده‌اند و عبارت‌اند از: اندرزنامه‌ها، جزوه‌هاي سياسي، رسالات برخي از نويسندگان اجتماعي، اسناد رسمي، مجموعه‌هاي مدارک طبقه‌ي تجار، و عرضحال‌هاي طبقات عامه‌ي مردم. اين نوشته‌هاي متنوع به تفاريق از منابع مختلف، يعني کتابخانه‌هاي عمومي و شخصي و آرشيوهاي رسمي و خصوصي، جمع‌آوري شده‌اند. روش ما در بررسي مجموع آن‌ها اين است که، ضمن هر مبحث، طرح کلي نوشته‌ها را مي‌آوريم که هم معياري در سنجش عقايد و آراي اين عده از اهل قلم و صاحب‌نظران را به دست دهيم، و هم شيوه‌ي تفکر برخي گروه‌ها و طبقات مردم را در ارتباط با نظام سياسي و مسائل اجتماعي و اقتصادي قرن گذشته بشناسيم.