زمانى که آنتونيو گرامشى در 8 نوامبر 1926 در رم دستگير شد، همسرش يوليا تازه فرزند دوم‌شان را به دنيا آورده بود. گرامشى در زمان دستگيرى نماينده‌ى حزب کمونيست ايتاليا بود و دستگيرى او و شمارى از همکارانش با نقض مصونيت پارلمانى آن‌ها انجام شد که گام تازه‌اى در تحميل حکومت فاشيستى در ايتاليا شمرده مى‌شد ... چندين ماه بعد او را به ميلان منتقل کردند تا در دادگاه ويژه‌ى دفاع از کشور به محکوميت‌اش رسيدگى شود. محاکمه‌ى گرامشى در اين دادگاه بيش از يک سال، تا اواخر مه 1928، به درازا کشيد و در 4 ژوئن همان سال به بيست سال زندان محکوم شد ... در همين دوران انتظار براى محاکمه در ميلان بود که گرامشى طرح نخست خود را براى آن‌چه دفترهاى زندان نام گرفت شکل داد ... با اين همه، مدتى طول کشيد تا اين يا هر طرحى را درباره‌ى کار فکرى به بوته‌ى عمل گذارد. در 8 فوريه‌ى 1929 کار را بر روى نخستين دفترش آغاز کرد ... آن شکل از توليد فرهنگى که گرامشى در دفترها بيش‌ترين توجه خود را معطوف به آن کرد ادبيات است. با اين همه، ادبيات نه در قالب آثار عظيم ابدى، بلکه اغلب در بستر قرائت و جذب آن در فرهنگ‌ها و تاريخچه‌هاى ويژه به تصوير کشيده مى‌شود. اما چشم‌گيرتر از دست‌اندازى‌هاى گاه‌وبى‌گاهش به جهان ادبيات تراز اول و تحقيق ادبى‌اش، درگيرى پى‌گيرانه‌اش با ادبيات عامه‌پسند، توليد و اشاعه‌ى آن بود. رويکرد او تاريخى بود و هميشه مى‌کوشيد تا توليد ادبى را به فرايند تاريخى مربوط کند که آن را توليد کرده و در آن سهيم بوده است. هم‌چنين اين رويکرد سياسى بود، تا حدى که در سراسر تأملاتش درباره‌ى ادبيات حضور داشت و فرهنگ رشته‌ى پنهان مسئله‌ى سياسى ناگفته‌اى بود ... در اواخر سال 1932، حکم گرامشى از بيست سال به دوازده سال تخفيف يافت ... سرانجام، در آوريل 1937، محکوميت زندانش پايان يافت؛ اما در 25 آوريل دچار خون‌ريزى مغزى شد و دو روز بعد مرد.